Հայաստանում 2023-ին Ժողովրդավարական կառավարման վարկանիշը նվազել է՝ 2.50 ից հասնելով 2.25-ի․  հայտարարում է հեղինակավոր Freedom House-ը՝ անցումային երկրների մասին նախօրեին հրապարակած զեկույցում։

Hayastan.news-ը զեկույցը ներկայացնում է հատվածաբար․

«2023 թվականին Հայաստանում ամենակարևոր քաղաքական գործընթացներն ու մտահոգությունները բխում են անվտանգության խնդիրներից, մասնավորապես Ադրբեջանի հետ հարաբերություններից և չճանաչված, բայց փաստացի անկախ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության (Հայաստանում հայտնի է որպես Արցախ) 10-ամսյա շրջափակումից, և սեպտեմբերին ադրբեջանական ագրեսիայից հետո էթնիկական զտումները։ Ազգային անվտանգության այս խնդիրները ոչ միայն եղել են հայերի ամենակարևոր մտահոգությունները, այլև ձևավորել են ներքաղաքական լանդշաֆտը, որտեղ ընդդիմությունը և բնակչության մեծ հատվածը քննադատում են կառավարությանը Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքականության ձախողումների համար: Հայաստանի հասարակության և կառավարության վերաբերմունքը Ռուսաստանի նկատմամբ զգալիորեն վատթարացել է ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղում տեղակայված ռուս խաղաղապահների ձախողման պատճառով, այլ այդ իրադարձությունների մասին Ռուսաստանի ընկալումների։  Հասարակության ընկալման մեջ Ռուսաստանը կորցրել է իր վաղուց շահեկան դիրքը, և 2023 թվականի դեկտեմբերին անցկացված հարցման արդյունքում հարցվածների 31 տոկոսը համարում է, որ Ռուսաստանը Հայաստանի համար ամենամեծ վտանգ է ներկայացնում, 40 տոկոսը նշել է, որ Ռուսաստանը ամենամեծ քաղաքական սպառնալիքն է, իսկ 51 տոկոսը նշել է, որ դա ամենամեծ տնտեսական սպառնալիքն է:  Հայաստանի կառավարությունը փաստացի սառեցրել է իր գործունեությունը Ռուսաստանի գլխավորած Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունում (ՀԱՊԿ)՝ դաշինքին մեղադրելով իր ձախողման մեջ։

 

Անվտանգության ճգնաժամը, ի թիվս այլ հետևանքների, խորացրեց քաղաքական բևեռացումը՝ խոչընդոտելով խորհրդարանում բովանդակալից երկխոսությանը: Թեև իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը հարմարավետորեն պահպանեց իշխանությունը՝ առանց տեսադաշտում զգալի մրցակիցների, այն 2021 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում իր կատարողականի համեմատությամբ որոշակի անկում է ապրել հավանության վարկանիշի մեջ: 2023 թվականի Երևանի ավագանու ընտրություններն արտացոլեցին շարունակվող քաղաքական դինամիկան, երբ իշխող կուսակցությունը հավաքեց ավելի շատ ձայներ, քան ցանկացած այլ կուսակցություն, բայց չկարողացավ ձևավորել մեծամասնական կառավարություն։ Իշխող կուսակցության ֆինանսավորման թափանցիկության և հաշվետվողականության բացակայության պատճառով մտահոգություններ առաջացան խոշոր բիզնեսների վերադարձի քաղաքական ազդեցության վերաբերյալ, ինչը կարող է լուրջ հետընթաց լինել 2018 թվականի թավշյա հեղափոխության նպատակներից և ձեռքբերումներից: Կառավարությունը հաջողությամբ առաջ է մղել մի շարք էական դրական բարեփոխումներ, թեև քաղաքականության մշակման մեջ ներառականությունը և քաղաքականության իրականացման արդյունավետությունը մնում են խնդրահարույց:

 

Նախորդ երկու տարիների համեմատ, երբ սահմանադրական ճգնաժամ, հեղաշրջման փորձ, արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, ընդդիմության երկարատև բողոքի ցույցեր և պառլամենտական բոյկոտներ եղան, 2023-ին Հայաստանի ներքին քաղաքականությունն ավելի կայուն էր՝ քաղաքական գործունեությունը հիմնականում կենտրոնացած էր Ազգային ժողովում։ Հայաստանը շարունակել է էական բարեփոխումներ իրականացնել՝ կապված դատական համակարգի, հակակոռուպցիոն ջանքերի, տարածքային կառավարման, կրթության և սահմանադրական փոփոխությունների նախագծի վրա։ Հայկական քաղաքականությունը շարունակում է խիստ բևեռացված մնալ Քաղաքացիական պայմանագրի, որը իշխանությունում է մնացել 2018 թվականի թավշյա հեղափոխությունից ի վեր, և նախկին նախագահներ Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի գլխավորած նախահեղափոխական քաղաքական էլիտայի կուսակցությունների ու վստահված անձանց միջև։ Այնուամենայնիվ, այս բևեռացումը հիմնականում սահմանափակվում է յուրաքանչյուր խմբի հիմնական կողմնակիցներով, մինչդեռ բնակչության ճնշող մեծամասնությունը քաղաքականապես անտարբեր է և թուլացած, ինչպես ցույց է տրված հարցումները և ընտրողների ցածր մասնակցությունը:

 

«Քաղաքացիական պայմանագրի» երբեմնի անվիճելի ժողովրդականությունը այժմ նվազել է, Փաշինյանի կուսակցությունը սկսել է կենտրոնանալ Հայաստանի մարզերի մակարդակով իշխանության ամրապնդման վրա՝ ամրապնդելով մարզային կուսակցական կառույցները և փորձելով վերականգնել վերահսկողությունը համայնքների վրա, որտեղ նախկինում պարտվել էր ընտրություններում:

 

Հայկական «Ինֆոկոմ» և «ՍիվիլՆեթ» լրատվականների կողմից իրականացված երկու անկախ հետաքննությունները, որոնք աշխատում են միջազգային կազմակերպված հանցավորության և կոռուպցիայի հաղորդման նախագծի (OCCRP) ցանցի հետ համագործակցությամբ, և հրապարակվել են 2024 թվականի սկզբին, բացահայտել են քաղաքական կոռուպցիայի ուժեղ նշաններ:

 

«Քաղաքացիական պայմանագիրը» կարող է շրջանցել կուսակցությունների ֆինանսավորման կանոնները և օգտագործել դրամահավաքի անօրինական մեխանիզմներ 2022 և 2023 թվականներին: Հատկանշական է, որ հետաքննությունները պարզել են, որ «Քաղաքացիական պայմանագրի» դոնոր թվարկված անձանց մեծ մասը տեղյակ չեն եղել իրենց անունից կատարված նվիրատվությունների մասին, որ նվիրաբերված գումարները շատ դեպքերում գերազանցել են դոնորների եկամուտները, և որ ենթադրաբար անհատական ներդրումները կատարվել են համակարգված կերպով: Այսինքն՝ անհայտ են այդ միջոցների իրական աղբյուրները՝ Հայաստանի իշխող կուսակցությանը անհաշվետու դարձնելով և ազդարարելով օլիգարխների ազդեցության վերադարձը  թեկուզ թաքնված։ Բացի այդ, զեկույցները բացահայտեցին որոշակի համընկնումներ դոնորների և պետական մրցույթներից շահող խոշոր բիզնեսների միջև: Ազգային ժողովի «Քաղաքացիական պայմանագրի» պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանին և նրա ընտանիքին  պատկանում են «Հայէկոնոմբանկի» բաժնետոմսերի մեծամասնությանը, այն բանկին, որը ներգրավված էր նվիրատվությունների իրականացման գործում: Դատախազությունը, լոյալ համերաշխություն ունենալով իշխող կուսակցության հետ, հերքել է հաղորդումները: 

2023 թվականին ավարտվեցին նախկին նախագահներ Քոչարյանի և Սարգսյանի երկու կարևոր կոռուպցիոն դատավարությունները. Քոչարյանի գործով դատավորը դեկտեմբերին փակեց նրա գործը՝ առանց արդարացնելու կամ դատապարտելու նրան, երբ նա վկայակոչեց մայիսին լրացած վաղեմության ժամկետը: Դատախազները սեպտեմբերին կարճեցին Սարգսյանի դեմ իրենց գործը՝ ասելով, որ իրենք կոռուպցիոն մեղադրանքները հաստատող որևէ ապացույց չեն գտել:»։