Հետևեք մեզ։

Ճոպանուղի՝ քաղաքային մշակույթ և տրանսպորտ․ ինչպիսին էր Երևանի ճոպանուղին և ինչպես այն ավելի արդյունավետ կլինի

22:26, 14 հունիս 2023
Ճոպանուղի՝ քաղաքային  մշակույթ և տրանսպորտ․ ինչպիսին էր Երևանի ճոպանուղին և ինչպես այն ավելի արդյունավետ կլինի

Ճոպանուղու պատմությունը մոտ 500 տարվա վաղեմություն ունի։ Առաջին նախատիպերը հայտնվել են Ասիայում։ Տեղացիները հորինել են օդային «ճոպանուղիներ», որոնք հիմնված էին միահյուսված մալուխների վրա։ Ներկայիս վագոնների փոխարեն այն ժամանակ օգտագործվում էին մեծ զամբյուղներ, որոնցով կարելի էր տեղափոխել մարդկանց և ապրանքներ։
1515 թվականին հայտնվեց ճոպանուղու բարելավված տարբերակը. 19-րդ դարում հայտնվեցին մարդատար վերելակներ՝ նման ժամանակակից ճոպանուղիներին։

Նախ ստեղծվեց ճոպանուղի` թեք ռելսերի երկայնքով շարժվող զույգ վագոններ: Առաջին նման սարքերը հայտնվել են ԱՄՆ քաղաքներում։  
Բայց, ճոպանուղին, ի տարբերություն մետրոյի, քաղաքային այլ տրանսպորտների՝  քաղաքներում տեղ չի զբաղեցնում։
Գործող քաղաքաշինական ստանդարտներով 1 մեքենան շարժման մեջ պետք է ունենա առնվազն 100 քառ. մ ճանապարհ, իսկ դա առաջացնում է կայանման խնդիրներ, խցանումներ, պատկերավոր ասած՝ այն, ինչ մենք տեսնում ենք Երևանում։


Եթե Երևանը չհամեմատենք մեգապոլիսների հետ, ապա այն կարելի է համեմատել օրինակ Ռուսաստանի շուրջ 3 մլն բնակչություն ունեցող Նիժնի Նովգորոդի հետ։ Այդ քաղաքում 2023-ին ճոպանուղին ռեկորդ է գրանցել, սպասարկելով 214 հազար ուղևորի, չանյած նաև նրան, որ տրանսպորտային հանգույցները զարգացած են։


Նիժնի Նովգորոդի և Բորի միջև գտնվող Վոլգայով անցնող ճոպանուղին շահագործման է հանձնվել 2012թ  28  տեղանոց խցիկով։ Շահագործման մեկնարկից ի վեր ճոպանուղին սպասարկել է 8 մլն 766 հազար 929 մարդու։  


Թբիլիսիում ճոպանուղին շահագործվում է տուրիստական նպատակով․ այն սպասարկում է Վրաստան այցելող գրեթե յուրաքանչյուր տուրիստի։

Հայաստանի զարդը որպես ճոպանուղի «ՏաԹևեր» հետադարձելի ճոպանուղին է, որը կառուցվել է 2010 թ.-ին «Հայաստանի զարգացման նախաձեռնություններ» (IDeA) հիմնադրամի «Տաթևի վերածնունդ» ծրագրի շրջանակներում:

 2017-ի հուլիսի 16-ին «ՏաԹևեր» ճոպանուղին սահմանել է ռեկորդային ցուցանիշ՝ մեկ օրում սպասարկելով 1371 ուղևորի։

Ճոպանուղին նաև քաղաքային մշակույթ է։ Երևանում  ճոպանուղին գործել է 1967-2004 թվականներին՝ Հերացու փողոցը Նորք թաղամասի հետ`օրական տեղափոխելով մոտ 500 ուղևոր։

2004 թվականի ապրիլի 2-ին, Երևանի կենտրոնից դեպի Նորք բարձրացող ճոպանուղու վագոնը 15 մետր բարձրությունից ընկել է Ամառանոցային փողոցի առանձնատներից մեկի բակ: Վթարի հետևանքով վագոնի 11 ուղևորներից մահացել է հինգը, որոնցից երկուսը Իրանի քաղաքացիներ էին, մյուսները ստացել են ծանր մարմնական վնասվածքներ: Միջադեպի համար միակ մեղադրյալ ճանաչվեց «Երևանի ճոպանուղի» բաց բաժնետիրական ընկերության գործադիր տնօրեն Գրիգոր Ջանյան։ Ընկերությունը նաև կուտակված պարտքեր ուներ, և այդպիսով՝ Երևանը զրկվեց ճոպանուղուց, Նորքից Կենտրոն իջնող բնակիչները մինչև օրս հին Նորքի փողոցներից քայլելով են հասնում քաղաքային տրանսպորտին կամ Կենտրոն։

Հայաստանի վաստակավոր ճարտարապետ Հովհաննես Մութաֆյանը Hayastan.news-ի հետ զրույցում խոսելով Երևանի ճոպանուղու մասին, ասաց, որ Սովետական միության ծաղկման ժամանակ դրա կառուցման նպատակը տրանսպորտի ծանրաբեռնվածության թեթևացումն էր։ Բայց քանի որ այն ժամանակ ճոպանուղու վագոնները փոքր էին՝ առավելագույնը 8-9 հոգի էին տեղափոխում, կանգառներն էլ քիչ էին՝ ընդամենը երկուսը, այդ խնդիրը, մեծ հաշվով չէր լուծում։ «Բայց դրա մեջ լավ էկոզտիկա կար, տուրիստները բարձրանում էին, Երևանը ընկալում էին այդ շարժման, այդ բարձրության մեջ, որի մեջ գեղեցիկ բան կար, շատ սիրուն միջավայր էր ստեղծում, որը պետք է քաղաքին։ Ինչպես շատերը, ես էլ իմ երեխաներին տարել եմ, որ նստեն ճոպանուղի, հաճելի էր՝ երեխաները բարձրանում էին, նայում էին, բայց դրանով էական տրանսպորտային հարց չէր լուծվում, ավելի շատ մշակությաին արժեք ունեցող բան է»,-ասաց նա։ 


Հնարավոր վերականգնման վերաբերյալ ճարտարապետն ասաց․« Հնարավոր է վերականգնել, ավելի նոր վագոններ դնել, ավելի անվտանգ միջավայր ստեղծել, որովհետև ճոպանուղին ինչո՞ւ կանգնեցվեց, որովհետև խնդիր եղավ՝ վագոնը ընկել էր, մեջն էլ արտասահմանցի ուսանողներ կային, ու դրանից հետո չհետևեցին, չվերականգնեցին․․․ Հնարավոր է՝ այդ ճոպանուղու անվտանգության և սպասարկման գոտիներն էլ վաճառված լինեն, որը կբերի լուրջ խնդիրներների, քանի որ դեռ հայտնի չէ՝ ինչ է կատարվում դրա տակ։ Բայց ինքը լավ բան էր, անձամբ ես շատ էի օգտվում ճոպանուղուց, հիմա էլ որ լինի թոռնիկներիս կտանեմ ճոպանուղի»։ 

Հարցին, թե արդյոք տրանսպորտային ծանրաբեռնվածությունը թոթափելու տեսանկյունից որևէ արդյունք կունենա՞, եթե նոր, ժամանակակից ու ավելի մեծ վագոններով ճոպանուղի գործի, Հովհաննես Մութաֆյանն ասաց․ «Կունենա, ինչքան տարողունակ լինեն վագոնները, այնքան արդյունավետությունն ավելի մեծ կլինի։ Եվ որքան շատ կայարաններ ունենա, և ճոպանուղին գնա հասնի Նորքի ուրիշ տարածքներ ևս, այսինքն՝ կայարանների քանակն ավելի շատ լինի, ոչ թե երկու հատ, ինչպես նախկինում էր, ապա շատ ավելի էֆեկտիվ կլինի»։